شکل‌گیری فرهنگ یک ملت بستگی به عوامل متعددی دارد. فرهنگ در واقع مجموع ارزش‌های اجتماعی و هنجارها، قوانین، آداب و رسوم، دانش، باورها، هنر، ادبیات و ... است. بنابراین وقتی قرار باشد درباره ساختار فرهنگی یک کشور حرف بزنیم، باید بخش‌ها و جنبه‌های مختلفی را مد نظر قرار دهیم. زمانی که حرف از فرهنگ می‌شود، برخی به اشتباه فقط به تاریخ اتکا می‌کنند، درحالی که نه فقط تاریخ بلکه تمام موارد ذکر شده در شکل‌گیری فرهنگ نقش دارند. آن چیزی که امروز به عنوان تاریخ فرهنگی در ایران وجود دارد را باید از زمان مهاجرت آریایی‌ها به بعد، بررسی کنیم. اگرچه از آن زمان تاکنون بارها و بارها حکومت مسلط بر ایران تغییر کرده و همه این حکومت‌ها هم ایرانی نبودند، اما هر کدام تاثیر خود را روی فرهنگ ایران گذاشته‌اند.

ساختار فرهنگی ایران

    جدا از تاریخ چیز دیگری که باید در بررسی فرهنگ یک کشور بدان دقت کرد، کشورهای همسایه هستند. یقینا همسایه‌ها روی هم تاثیر متقابل دارند. اگر دقت کنید می‌بینند میان مردم ایران و مردم کشورهای همسایه‌اش تشابهات فرهنگی زیادی دیده می‌شود. حتی تا جایی که با برخی از این همسایه‌ها دارای زبان مشترک هستند. از دیگر عواملی که می‌تواند روی فرهنگ یک کشور اثر داشته باشد می‌توان به زبان آن کشور، اتفاقات سیاسی، رویدادهای مهم جهان و ... اشاره کرد. در مطلب ساختار فرهنگی ایران قصد داریم کمی درباره فرهنگ رایج این کشور حرف بزنیم و عناصر اصلی آن را معرفی کنیم. سپس ببینیم چه رویدادها و عناصر خارجی روی این فرهنگ تاثیر داشته و این فرهنگ تا کجا توانسته است در جهان نفوذ کند. اگر شما هم علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، با ما تا انتهای این مطلب از وبسایت دکوول همراه باشید.

عناصر مهم در ساختار فرهنگی ایران

    یکی از مهم‌ترین عناصر فرهنگی ایران، زبان فارسی است. اگر زبان فارسی نبود چیزی از تاریخی فرهنگی باقی نمی‌ماند، شاهنامه فردوسی نبود و شاید اطلاعاتی هم از تاریخ قبل از اسلام به دست ما نمی‌رسید. به طور کلی می‌توان فرهنگ ایرانی را تلفیقی از تاریخ قبل از اسلام، تاریخ پس از اسلام، تاریخ معاصر و تاثیر جهان بر ایران دانست. زبان همچنین عامل مهمی در انتقال فرهنگ از یک کشور به دیگر بخش‌های جهان است.

    به طور کلی زبان را می‌توان عامل مهمی برای انتقال فرهنگ دانست. به جز زبان فارسی که زبان رسمی ایران و برخی دیگر از کشورهای جهان است، زنده نگه داشتن زبان‌های دیگر به خصوص کردی نیز بر فرهنگ ما تاثیر زیادی داشته است. زیرا کردهای امروز را نوادگان مادها می‌دانند و یقینا این زبان توانسته است بخشی از فرهنگ مادها را به دوران ما انتقال دهد. همچنین از آنجایی که تنوع فرهنگی بالایی در ایران وجود دارد، زنده نگه داشتن زبان‌هایی مانند ترکی، لری، بلوچی و ... ضروری به نظر می‌رسد.

    عامل مهم فرهنگی دیگر آیین‌هایی است که از تاریخ باستان برای ما به یادگار مانده است. اگرچه بخش زیادی از این آیین‌ها دیگر اجرا نمی‌شوند اما هنوز هم می‌توان عید نوروز را به عنوان نماینده آیین‌های باستانی، یکی از مهم‌ترین اعیادی دانست که در ایران بزرگ داشته می‌شود. اما آیین‌ها چه نقشی در فرهنگ دارند. در واقع آیین‌ها در هر دوره‌ای براساس اعتقادات رایج مردم در آن دوره شکل گرفته است و زمانی که این آیین‌های باستانی به دست ما برسند، یعنی بخشی از فرهنگ مردمی که در آن زمان می‌زیسته‌اند به دست ما رسیده است.

    از دین اسلام و دین زرشت می‌توان به عنوان دو عنصر مهم دیگر در ساختار فرهنگی ایران یاد کرد. تا مدت‌ها دین زرتشت به عنوان دین رسمی در ایران شناخته می‌شد. بیشتر آیین‌های باستانی موجود مربوط به این دین و هنوز هم بعد از گذشت این همه سال بیشتر ایران از این دین به نیکی یاد می‌کنند و تاثیرش را در میان مردم حفظ کرده است. دین اسلام هم با ورودش به ایران بخش‌های زیادی از فرهنگ را تحت تاثیر قرار داد. بسیاری از مراسماتی که در ایران برگزار می‌شود مانند مراسم محرم، مراسم ماه رمضان، عید قربان، عید فطر و ... مربوط به این دین است. مردم مناسبات زندگی‌شان را بر پایه قوانین این دین برپا می‌کند و در عمق فرهنگ ایرانیان ریشه دوانده است.

    عامل مهم دیگر در شکل‌گیری یک فرهنگ، موقعیت جغرافیایی آن است. این که یک کشور در چه قاره‌ای قرار بگیرد. وضعیت آب و هوایی آن کشور چگونه باشد، چه محصولاتی در آن کشور بروید. همسایگان آن کشور چه کسانی باشند و حتی چه معادنی در آن کشور وجود داشته باشد. همه این موارد بر شکل‌گیری فرهنگ رایج نقش دارد زیرا، مردم زندگی خود را براساس این شرایط می‌سازند، به آن عادت می‌کنند و به مرور به فرهنگشان تبدیل می‌شود. فرهنگ را می‌توان مجموع رفتارهای مردم دانست. وقتی می‌گوییم عناصر یاد شده در فرهنگ ریشه دوانیده یعنی نمود آنها در رفتار روزمره، در هنر و ادبیات و در عرف و قانون قابل مشاهده است. تمام رمان‌هایی که نوشته می‌شود، تمام فیلم‌ها و سریال‌هایی که ساخته می‌شود و ... بر مبنای این فرهنگ شکل گرفته است. دین اسلام بعد از انقلاب اسلامی تاثیر بیشتری روی فرهنگ و فعالیت‌های ورزشی، هنری و روابط اجتماعی مردم داشت.

نقاط ضعف ساختار فرهنگی ایران

    فرهنگ الزاما چیز کاملا خوب یا کاملا بدی نیست. فرهنگ را باید مجموعه از رفتارها، اعتقادات و قواعد یک جامعه دانست که در دل خود هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف دارد. از مهم‌ترین ضعف‌های فرهنگ ایرانی این است که خیلی کم به دیگر نقاط جهان انتقال پیدا می‌کند. این امر دو دلیل دارد، دلیل اول اینکه تحریم‌ها و محرومیت‌ها که از کشورهای خارجی بر ایران اعمال می‌شود، تا بخش زیادی بازدارنده انتقال فرهنگ است. دلیل دوم اینکه به نظر می‌رسد تعداد زیادی از ایرانیان علاقه به انتقال فرهنگ خود به زبان‌هایی به جز زبان فارسی ندارند. مثلا موسیقی، فیلم و کتاب به زبان‌های دیگر دنیا تولید کنند و این مساله باعث می‌شود بخش زیادی از مردم جهان با ساختار فرهنگی ایران آشنا نداشته باشند.

    ضعف دیگر مربوط به تاریخ است، همانطور که ذکر شد ایران دارای تنوع فرهنگی بالایی است. در طول تاریخ حملات زیادی به این کشور شده و این حملات نه تنها ضررهای مالی و جانی برای مردم داشته بلکه فرهنگ باستانی آنها را نیز نشانه گرفته است. ایران تجربه گذر از سه تهاجم بزرگ توسط اسکندر مقدونی، مغول‌ها و اعراب را دارد. همچنین قحطی‌های بسیار بزرگی را پشت سر گذاشته، در تاریخ معاصر نیز شاهد جنگ ایران و عراق و مشکلات ناشی از آن بوده‌اند. همه این موارد نوعی فرهنگ ترس و محافظه کاری را در میان مردم رواج داده است.

    ضعف دیگری که فرهنگ ایران مانند بیشتر کشورهای جهان سوم با آن دست و پنجه نرم می‌کند، تاثیری است که از فرهنگ دیگر کشورها می‌گیرد. البته نمی‌توان گفت این کاملا چیز بدی است. اما برای اینکه به فرهنگ ما ضرر نرساند لازم است با آن همخوانی داشته باشد و یا به اصطلاح ایرانیزه شود.

کلام آخر

    در مطلب ساختار فرهنگی ایران اطلاعاتی درباره فرهنگ ایران و رابطه فرهنگ با تاریخ به دست آوردیم. سعی کردیم نقاط ضعف فرهنگ این کشور را بررسی کنیم و ببنیم چه عواملی ارتباط مستقیم با شکل گیری فرهنگ دارند. فرهنگ یک مفهوم بسیار گسترده است و نمی‌توان آن را فقط براساس یک عامل تنها مثلا دین یا تاریخ بررسی کرد. همانطور که ذکر شد عوامل متعددی در شکل‌گیری فرهنگ یک کشور نقش دارند که از میان آنها می‌توان به دین، تاریخ، جغرافیا، ارتباط یک کشور با جهان، موقعیت مکانی، زبان و... اشاره کرد.

    در این نوشته سعی کردیم فرهنگ ایران را مختصر و مفید به خوانندگان معرفی کنیم. اگر نکته دیگری درباره ساختار فرهنگی ایران وجود دارد که در این مطلب بدان اشاره نشد، آن را با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. امید است این مطلب با برایتان مفید بوده باشد و بتوانید از آن استفاده کنید.