اهمیت محیط زیست زمانی آشکار می شود که بفهمیم که محیط زیست یا اکوسیستمی که در آن زندگی می کنیم، خدمات طبیعی بسیاری برای انسان و سایر موجودات ارائه می دهد که برای سلامتی، کیفیت زندگی و بقای آنها ضروری می باشند. مثلاً جنگل ها دی اکسید کربن و سایر آلاینده ها را از هوایی که تنفس می کنیم حذف می کنند و دمای هوا را خنک می کنند. همچنین باید بدانید تالاب های ما آب طوفان را ذخیره کرده و سفره های آب زیر زمینی را با این آب های تصفیه شده شارژ می کنند. تپه های ساحلی در سواحل، موانع طبیعی برای امواج طوفان ایجاد می کنند و زیستگاه های مهم و مسیرهای سفر برای حیات وحش را فراهم می کنند.
در این مقاله شما با ۶ دلیل اهمیت محیط زیست آشنا خواهید شد و دیگر هیچوقت تأثیر آن بر زندگی خود و دیگران را فراموش نخواهید کرد، با ما همراه باشید.
محیط زیست به چه معناست؟
واژه محیط زیست (به انگلیسی: Environment) از کلمه فرانسوی Environner گرفته شده است که به معنی محاصره، اطراف یا احاطه می باشد.
طبق قانون حفاظت از محیط زیست سال ۱۹۸۶، محیط زیست به مجموع زمین، آب، هوا اشاره دارد، همچنین روابط متقابل بین خود آنها و همچنین روابط آنها با انسان و موجودات زنده در نظر گرفته می شود.
علم مطالعات زیست محیطی شامل شاخه های مختلفی از مطالعاتی همانند: شیمی، فیزیک، علوم پزشکی، کشاورزی، بهداشت عمومی، مهندسی بهداشت، جغرافیا، زمین شناسی، علوم جوی و علم پدیده های فیزیکی در محیط زیست است.
اهمیت محیط زیست و ۶ عامل برای توجه ویژه به آن
محیط زیست همیشه و همه جا حتی در شرایطی که جامعه با بحران اقتصادی، جنگ و مشکلات اجتماعی بی پایان مواجه می باشد، مسئله مهمی محسوب می شود زیرا زمین تنها خانه ای است که انسان ها دارند و هوا، غذا و سایر نیازها را برای آنها تأمین می کند.
۱- اهمیت محیط زیست در اکوسیستم
اکوسیستم به بخشی از جامعه و بوم اطلاق می شود که از بخش های زنده و غیر زنده تشکیل شده است.
قسمت های غیر زنده عبارتند از: خاک، آب، هوا و مواد مغذی.
عناصر زنده عبارتند از: گیاهان، حیوانات، میکروارگانیسم ها (ریز جانداران) و انسان ها.
کل سیستم پشتیبانی زندگی بشریت به بهزیستی و تندرستیِ کلیه گونه هایی که روی زمین زندگی می کنند و معمولاً زیست کره نامیده می شوند، بستگی دارد. اصطلاحی که در دهه ۱۹۲۰ توسط دانشمند روسی بنام ولادیمیر ورنادسکی ابداع شده است.
زیست کره به یک سیستم بوم شناختی جهانی اشاره دارد که در آن همه موجودات زنده به هم وابسته می باشند. در کلِ زیست کره یا اکوسیستم، اکوسیستم های کوچکتری همانند جنگل های بارانی، اقیانوس ها، بیابان و تندرا (دشت های بی درخت پوشیده از گلسنگ نواحی قطبی) وجود دارند.
۲- اهمیت محیط زیست در زنجیره ی غذایی
زنجیره غذایی نمونه ای از بخش مفید یک اکوسیستم محسوب می شود. گیاهان از نور خورشید، آب و عناصر موجود در خاک و هوا برای تولید مواد غذایی برای خودشان استفاده می کنند و در نهایت توسط حیوانات و میکروارگانیسم ها خورده می شوند. انسان ها در صدر هرم مواد غذایی در هر اکوسیستم قرار دارند زیرا از گیاهان و حیوانات برای تغذیه استفاده می کنند. کرم های خاکی و حشرات کوچک همه بخشی از محیط زیست هستند که بدون آنها زنجیره غذایی شکسته می شود.
دانشگاه مینسوتا به این نتیجه رسید که ارزش غذایی مواد غذایی از دهه ۱۹۵۰ کاهش یافته است، به طوری که به ازای هر کالری، مواد مغذی کمتری در غذاهایمان دریافت می کنیم. ارزش غذایی با افزایش تولید محصول کاهش می یابد چون کشاورزی صنعتی به تک‌کاشت و استفاده بیش از حد از مواد شیمیایی به عنوان کود و سموم دفع آفات متکی می باشد. به همین دلیل انسان باید به محیط زیست خود اهمیت زیادی بدهد تا این زنجیره را مختل نکند و باعث ایجاد مشکلات غذایی برای خود نشود.
۳- اهمیت محیط زیست در منابع طبیعی و محصولات حاصل از آنها
محیط زیست علاوه بر غذا، منابع طبیعی دیگری نیز برای مردم فراهم می کند که مهمترین آنها عبارتند از:
- آب: آن قدر مهم است که سازمان ملل متحد آن را حق بشر اعلام کرده است.
- داروها: به گزارش TEEB بسیاری از گیاهان، صدها سال به عنوان گیاهان دارویی مورد استفاده قرار می گرفتند و حتی اکنون هم توسط داروسازی های مدرن مورد استفاده قرار می گیرند.
- پوشاک: اکثر لباس ها از گیاهانی همانند خمیر چوب، پنبه، کنف، جوت (الیاف کنف که برای گونی بافی به کار می روند) تهیه می شوند. افزودنی است در ساخت لباس های مرکب، مواد مصنوعی ساخته شده از محصولات نفتی به کار می رود.
- سوخت های زیستی: طبق تحقیقات دانشمندان، سوخت های زیستی همانند بیو اتانول از محصولاتی مانند گندم، ذرت یا از زیست توده هایی مانند بید بدست می آید.
- سوخت های فسیلی: سوخت های فسیلی همانند زغال سنگ، گاز و نفت خام از گیاهان زنده و زیست تودهِ جانوری تولید شده توسط اکوسیستم های قبلی که در طی میلیون ها سال در زمین ذخیره و انباشته شده اند، بدست می آیند.
۴- اهمیت محیط زیست در کنترل کیفیت هوا و بلایای طبیعی
درختان و جنگل های موجود در محیط زیست، نقش مهمی در تنظیم آب و هوا دارند.
- کیفیت هوا
درختان هنگام تولید غذای خود از طریق فتوسنتز، اکسیژن تولید می کنند. علاوه بر این در طی این فرآیند، درختان دی اکسید کربن موجود در هوا را جذب کرده و غلظت آن را در جو کاهش می دهند که این فرآیند، چرخه کربن را تنظیم و حفظ می کند و آلاینده های هوا را از بین می برد. به همین دلیل قطع درختان منجر به گرمایش زمین و دامن زدن به آلودگی بیشتر آن می شود.
- تعدیل دما
سایه درختان و گیاهان، درجه حرارت را تعدیل کرده و مکان های گرم را سردتر می کنند و گرما را برای مناطق سرد فراهم می نمایند.
- پیشگیری از بلایای طبیعی
اکوسیستم های طبیعی که دچار اختلال نشده اند می توانند از شدت حوادث و بلایای طبیعی کاسته و آسیب های آنها را محدود کنند. به عنوان مثال، باتلاق ها در سواحل می توانند جریان آب را کُند کرده و آب طوفان های دریایی را حفظ کنند و از جاری شدن سیل و ویرانی ها و خسارات مرتبط با آنها در زیستگاه ها و سکونت های انسانی جلوگیری کنند.
- تنوع زیستی
مجموعه تنوع در سطوح مختلف اکوسیستم را تنوع زیستی می نامیم که شامل گونه، جمعیت و ژن و… می شود. طبق یک مطالعه علمی انجام شده در سال ۱۹۹۹ حدود ۱۰ میلیون گونه در جهان وجود دارد. تنوع زیستی از نظر تعداد گونه ها و افراد یک گونه می تواند بسیاری از فرآیندهای موجود در اکوسیستم همانند چرخه طبیعی عناصر (نیتروژن یا کربن) و باروری خاک، تصفیه آب و برداشت آب باران، چرخه آفات و بیماری ها، مقاومت به خشکی یک منطقه یا جنگل را تحت تأثیر قرار دهد.
۵- اهمیت محیط زیست در ارتباطات و همبستگی های بیشتر
یک مطالعه علمی انجام شده در سال ۲۰۱۶ به موضوع ارتباط و همبستگی بیشتر بین گونه ها و اندازه آنها پرداخته و به این نتایج دست یافته است:
- کاهش تولید و گرده افشانی گیاهان باعث تغییر و کاهش تعداد حیوانات و میکروارگانیسم های وابسته به آنها می شود.
- فرآیندها و جریان انرژی به وجود آمده از طریق اکوسیستم، کل اکوسیستم ها را در طول زمان و مکان پایدار می کند. از این رو با کاهش گونه ها یا افراد، فعالیت یا کارکردهای مهمی که آنها انجام می دهند از دست می رود. مثلاً هنگامی که جنگل ها برای ایجاد مزارع قطع می شوند، بسیاری از مواد مغذی موجود به علت شکستن چرخه طبیعی خاک کاهش می یابند و این امر بر تعداد باکتری های خاک تأثیر می گذارد.
- افزودن کودهای شیمیایی باعث مرگ میکروارگانیسم های مفیدی می شود که کمپوست یا ترکیبات مضر را تجزیه می کنند و مواد مغذی موجود برای محصولات زراعی فراهم می آورند. این امر به کاهش چشمگیر باروری خاک منجر می شود.
۶- اهمیت محیط زیست در زیبایی طبیعی
دلیل دیگری که محیط زیست از اهمیت بالایی برخوردار است به این دلیل است که منبع زیبایی طبیعی است. مردم از زیبایی خدادادی طبیعت، ورزش هایی مانند اسکی در برف، قایق رانی و گردشگری لذت می برند. بر طبق تحقیقات دانشگاه مینسوتا، طبیعت برای سلامت جسمی و روحی لازم است اما متأسفانه زیبایی طبیعی این سیاره در معرض خطر است. بسیاری از گونه های حیوانات و گیاهان در حال انقراض هستند و با ساخت ساختمان ها و کارخانه های جدید، روز به روز از میزان زیبایی های طبیعی کاسته شده و جای آن را آسمانخراش ها و کارخانه های آلاینده می گیرند.
مشکلات زیست محیطی که بر زندگی انسان تأثیر می گذارد!
هنگامی که اوضاع هر اکوسیستمی به هم می ریزد و نظم حاکم بر آن دچار اختلال می شود، این اختلال بر کل کره زمین تأثیر می گذارد. تمام مشکلات زیست محیطی عواقب و پیامدهای گسترده ای برای سلامتی کره زمین و ساکنان آن دارد.
- تخریب یا فروافت محیط زیست
تخریب یا فروافت محیط زیست، منابع طبیعی زمین مانند تأمین آب پاک و مواد غذایی را تهدید کرده و می تواند منجر به اختلال در عملکرد طبیعی یک منطقه شود.
- تغییرات اقلیمی
اهمیت محیط زیست در گرمایش جهانی ناشی از تغییرات اقلیمی نیز آشکار می شود، زیرا گرم شدن زمین می تواند منجر به افزایش سطح دریا شود و از این رو زیستگاه های حیوانات ساکن در ساحل و همچنین سکونت گاه های انسانی را تهدید نماید. مورد دیگری که می توان بیان کرد این است که کلاهک های یخی با بازتاب نور خورشید، زمین را خنک تر می کنند اما با گرم شدن کرهِ زمین این کلاهک های یخی ذوب شده و خرس های قطبی و سایر حیوانات وحشی قطب شمال را به خطر می اندازد.
در کل گرم شدن کره زمین باعث کاهش تنوع زیستی، حوادث شدید آب و هوایی، اسیدی شدن اقیانوس ها و سفید شدن صخره های مرجانی خواهد شد. تغییرات اقلیمی یکی از بزرگترین چالش هایی است که جهان با آن روبرو می باشد و همه می توانند در مبارزه با آن نقش داشته باشند.
- آلودگی
در حال حاضر محیط زیست با افزایش سطح آلودگی هوا، آب، زمین، صوت و نور تهدید می شود. اینها نه تنها بر محیط زیست بلکه بر سلامت انسان و اقتصاد جهانی نیز تأثیر می گذارد. تخمین زده می شود که آلودگی عامل اصلی بیماری ها می باشد و طبق تحقیقات دانشکده بهداشت عمومی سوئیس، سالانه باعث مرگ ۸٫۹ میلیون نفر می شود.
اهمیت محیط زیست را دریابیم!
کلیه کالاها و خدماتی که بشریت به کار می برد مستقیم یا غیرمستقیم از زمین و محیط آن بدست می آید. بنابراین شاید جای تعجب نباشد که یک مطالعه علمی بین المللی در سال ۲۰۱۲ تخمین زد که ارزش کالاها و خدمات اکوسیستم های سراسر جهان ۱۲۵ تریلیون دلار در سال است. با این حال، اهمیت محیط زیست بیش از این ارزش پولی است، همانطور که تاکنون بوده است چون زمین تنها سیاره ای که زندگی در آن جریان دارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که می توان با راهکارهایی جلوی برخی از آسیب هایی که این سیاره متحمل می شود را گرفت.
