اختلالات خوردن چیست : انواع، علائم و روشهای درمان

اختلال خوردن، نوعی اختلال در نحوه غذا خوردن است كه از حالت طبیعی خارج شده است. مثلا اگر فرد از خوردن غذای كافی امتناع می‌كند، یا بیش از اندازه غذا می‌خورد، یا پس از مصرف غذا اقدام به مصرف مسهل می‌كند، یا عمدا استفراغ می‌كند و یا تركیبی از اختلالات فوق را داشته باشد، به اختلال خوردن مبتلا شده است.

جالب است بدانید که ...

اختلالات تغذیه و غذا خوردن به عنوان یک بیماری روانی است که مشکلات فراوانی در سلامت جسمانی و عملکرد روانی ایجاد می‌کند. اختلالات خوردن می‌تواند باعث پریشانی عاطفی وعوارض پزشکی قابل توجهی شود. اختلالات خوردن می‌تواند به طور جدی سلامت وعملکرد اجتماعی را مختل کند. این شکل از اختلالات از لحاظ جسمی، روحی و اجتماعی بر روی افراد اثر می‌گذارند و می‌توانند پیامدهای تهدید کننده‌ای در زندگی داشته باشند.

اختلال خوردن چیست؟

اختلال خوردن (Eating disorder) با توجه به بروز مشکلات شدید در رفتار خوردن مشخص می‌شود که شامل دو نوع تشخیص بالینی رایج پرخوری عصبی و کم خوری عصبی (یا بی اشتهایی عصبی) می باشد. در واقع، اختلال خوردن (Binge Eating Disorder= BED) نوعی اختلال در رفتارخوردن است که بیشتر مبتلایان را زنان تشکیل می‌دهند (1).

اختلالات خوردن به طیف وسیعی از شرایطی گفته می‌شود که شامل عادات غذایی غیرطبیعی و یا مختل شده می‌باشند. این اختلالات به طور کلی از وسواس غذایی، وزن بدن و یا شکل بدن ناشی می‌شود و اغلب به پیامدهای جدی منجر می‌شود. در برخی موارد اختلالات خوردن ممکن است منجر به مرگ فرد شوند.

افراد مبتلا به انواع اختلالات خوردن ممکن است علائم متفاوتی داشته باشند. با این حال اغلب این علائم شامل محدودیت‌های شدید غذا، پرخوری و یا رفتارهای نامناسب دفع غذا همچون بالا آوردن و یا ورزش بیش از حد می‌شود.

با این وجود که هر فردی با هر جنسیتی در هر برهه‌ای از زندگی خود ممکن است به انواع اختلالات خوردن مبتلا شود اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که سهم بیشتر این اختلالات را نوجوانان و زنان جوان تشکیل می‌دهند. در حقیقت چیزی حدود 13 درصد نوجوانان ممکن است نوعی از این اختلالات را تا سن 20 سالگی خود تجربه کنند (2).

چه کسی در معرض خطر این بیماری است؟

برخلاف تصور عامه، اختلالات خوردن تنها روی دختران جوان تأثیر نمی‌گذارد. همه جنسیت‌ها، سنین، نژادها، قومیت‌ها در هروضعیت اقتصادی – اجتماعی که باشند درمعرض خطر این بیماری هستند. با‌‌ این حال، زنان بیشتر در معرض خطر اختلال خوردن هستند. اما اختلال درخوردن، در مردان کمتر دیده می‌شود. چون مردان مبتلا، بیماری خود را معمولاً بروز نمی‌دهند درخواست کمک نمی‌کنند. علاوه بر این، شکل اختلال در مردان متفاوت است.

اختلالات خوردن حتی در کودکان 6 ساله و همچنین افراد مسن و سالمند دیده شده است. در جمعیت ذکر شده اختلال خوردن شکل‌های مختلفی دارد. بعضی از آنها حتی برای متخصصان ناشناخته است. براساس فرضیه‌‌ای، تبعیض و ظلم در بین جمعیت دوجنسیتی بیشتر است وهمین امر باعث افزایش انواع اختلالات ازجمله اختلال خوردن دراین گروه از افراد می‌شود. اگرچه از نظر علمی ‌هنوز تایید نشده است.

انواع اختلالات خوردن

1. اختلال پرخوری (BED)

اختلال پرخوری، شایع‌ترین نوع اختلالات خوردن است. ‌‌این بیماری با تکرار دفعات خوردن و با مصرف زیاد و بدون کنترل غذا، شناخته شده است.‌‌این میزان در افراد چاق‌تر بیشتر است.

2. پرخوری عصبی (BN)

اختلال پرخوری عصبی یا بلومیا، زیاد غذا خوردن در وعده‌های زیاد است. احتمالاً همه‌ی ما گاهی پرخوری عصبی را تجربه کرده‌ایم یا یکی از دوستان یا اطرافیانمان دچار آن شده است. مشخصه‌ی اصلی پرخوری عصبی دوره‌های مکرر خوردن با ولع و به دنبال آن رفتارهای جبرانی نامناسب مانند استفراغ عمدی، مصرف نابجای داروهای ملین (داروهای ضد یبوست) یا مُدِرها (داروهایی که با افزایش ادرار موجب دفع مایعات بیشتری از بدن می‌شوند) یا ورزش مفرط مشخص می‌شود.

پیامدهای پزشکی اختلال خوردن (پرخوری عصبی)

• بزرگ شدن غدد بزاقی به علا استفراغ مکرر؛
• احتمال آسیب دیدن مینای دندان و پارگی مری به علت استفراغ مکرر؛
• بی‌تعادلی الکترولیکی (عدم توازن مایعات بدن، سدیم و پتاسیم) که موجب بیماری‌های قلبی، ناراحتی کلیوی و تشنج می‌شود.
• بروز مشکلات روده‌ای به علت مصرف بی‌رویه میلین‌ها؛

3. بی ‌اشتهایی عصبی (AN)

بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا، نوعی اختلال خوردن است که در آن فرد از حفظ حداقل وزن طبیعی خودداری می‌کند، همچنین شدیداً از افزایش وزن واهمه دارند و در مورد شکل بدن خود برداشت‌های اشتباه دارد. در واقع وجه مشخصه‌ی بی اشتهایی عصبی، این رفتارها است:

• رفتار ارادی و هدفمند جهت از دست دادن وزن، کاهش وزن؛
• اشتغال ذهنی به وزن بدن و غذا.
• الگوهای خاص و عجیب غذایی؛
• ترس شدید از افزایش وزن؛
• اختلال تصویر بدن؛
• قطع قاعدگی (آمنوره)؛

پیامدهای پزشکی اختلال خوردن (بی اشتهایی عصبی)

مهمترین پیامد اختلال کم خوری عصبی در زنان قطع قاعدگی است. از دیگر پیامدهای آن می‌توان به خشکی پوست، شکنندگی پوست، حساسیت نسبت به سرما و یا تحمل نکردن سرماست. روییدن موهای نرم و نازک روی دست و پا یا کونه‌ها نیز رایج است. بروز مشکلات قلبی- عروقی، فشارخون پایین مزمن یا کاهش ضربان قلب نیز جزو پیامدهای پزشکی این اختلال محسوب می شود (3).

4. اختلال هرزه‌خواری (Pica)

اختلال هرزه‌خوری یا پیکا، نوع دیگری از انواع اختلالات خوردن است که اخیرا توسط انجمن روانشناسی آمریکا (DSM) شناخته شده است. افراد مبتلا به هرزه‌خواری اغلب میل به خوردن مواد غیرخوراکی مانند یخ، خاک، گچ، صابون، کاغذ، مو، پارچه، پشم، سنگریزه و یا مواد شوینده دارند.

پیکا ممکن است در بزرگسالان، کودکان و یا نوجوانان اتفاق بیفتد. اما گفته می‌شود که این اختلال اغلب در کودکان، زنان باردار و افرادی که دارای اختلال ذهنی هستند رخ می‌دهد. افراد مبتلا به پیکا ممکن است در خطر ابتلا به مسمومیت، عفونت، آسیب‌های روده و سوء تغذیه باشند. بسته به مواد مصرفی این افراد این بیماری ممکن است کشنده نیز باشد.

5. سایر اختلالات تغذیه و خوردن (OSFED)

سایر اختلالات خوردن به گروه‌هایی گفته می‌شود که مشکلات خوردن با عوارض پریشانی و اختلالات پیشرفته دارند. اما معیارهای مشخصی در آنها نیست تا در گروه‌های بی‌اشتها‌‌‌یی عصبی، بولیمیای عصبی یا اختلال درخوردن قرار بگیرند.

افرادی که به OSFED مبتلا هستند، خود را آنقدر با ارزش نمی‌دانند که کسی به آنها کمک کند و احساس عدم اعتماد به نفس دارند که البته درست نیست. OSFED مانند سایر اختلالات خوردن می‌تواند جدی باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که درنهایت، بعضی افراد مبتلا به اختلالات خوردن بالینی، به سمت زیاد خوردن می‌روند و بعضی دیگر به بهبودی می‌رسند.

6. اختلال ارتورکسیا (orthorexia nervosa)

این اختلال یک بیماری رسمی نیست. افراد مبتلا به ارتورکسیا از خوردن بسیاری از غذاهای مختلف اجتناب می‌کنند زیرا اعتقاد دارند این غذاها به اندازه کافی “خالص” نیستند. در نهایت، افراد مبتلا شروع به اجتناب از کل وعده‌های غذایی می‌کنند که استانداردهای آنها را برآورده نمی‌کنند (4).

7. اختلال اجتناب محدودیت غذا (ARFID)

در این اختلال، فرد از غذا خوردن اجتناب می‌ورزد یا مقدار غذای خود را آنقدر محدود می‌کند که نیازهای غذایی برطرف نمی‌شوند و در نتیجه مقدار زیادی از وزن و انرژی خود را از دست می‌دهد. این اختلال بیشتر در نوزادی یا خردسالی ایجاد می‌شود و ممکن است در بزرگسالی ادامه یابد.

اختلال خوردن چه علائمی دارد؟

اگرچه علائم اختلالات غذا خوردن متفاوت است، اما موارد زیر در صورت بروز باید مورد بررسی قرار گیرند:

• تغییرات مکرر در وزن یا وزن پایین غیرعادی؛
• رژیم غذایی خاص؛
• استفاده ازملین‌ها یا موادادرارآورو یا مواد پاکسازی کننده بدن؛
• پرخوری؛
• ورزش بیش از حد؛
• ذهنیت منفی از فرم بدن؛

افرادی که اختلالات خوردن دارند، به ویژه افرادی که دچار بی‌اشتها‌‌‌یی عصبی هستند، حتما دچار توهم بیماری هم هستند که به آن انوسوگنوزیا (Anosognosia) گفته می‌شود.

درمان اختلال خوردن

برای درمان اختلال خوردن، بهترین کمک برای شما، خوتان هستید، بنابراین لطفاً به دنبال کمک نباشید. حتی می‌توانید زندگی خود را مهار کنید اگر تمرکزتان روی درمان وبهبود باشد. اگر حال شما خوب باشد، حتما به موقعیت‌هایی می‌رسید که خدا را شکر می‌کنید بخاطر آنچه زندگی به شما داده پس صبور باشید.

چند راهنمایی برای درمان اختلال خوردن:

• رویکرد مراقبت قدم به قدم: شروع درمان از پایین‌ترین حدمراقبت شروع می‌شود و قدم قدم پیش می‌رود تا به بهبودی کامل برسد.
• کمک به خود: برخی ازافراد مبتلا به بولیما اعصاب و اختلال خوردن زیاد ممكن است براساس اصول درمان شناختی-رفتاری (CBT) با كمك کردن به خودشان، بدون کمک دیگران درمان‌ شوند. هر کسی می‌تواند ازطریق یک کتابچه راهنما یا جستجو در‌‌اینترنت اطلاعات زیادی درمورد اختلال کسب کند و مهارت‌هایی برای غلبه بران ومدیریت آن بدست آورد. البته ‌‌این روش برای اختلال بی‌اشتها‌‌‌یی عصبی توصیه نمی‌شود.
• درمان براساس رفتار درمانی شناختی (CBT): رفتار درمانی شناختی نوعی روش روان‌درمانی است که تمرکزش بر تأثیر باورها، تفکرات و نگرش‌های فرد بر احساسات و رفتارهای اوست. هدف از رفتار درمانی شناختی این است که به شما آموزش دهد چگونه در طول زندگی‌تان فعالانه با مشکلات یا اتفاقات مختلف مواجه شوید و آنها را پشت سر بگذارید.
• درمان مبتنی بر خانواده(FBT) : ‌این بهترین روش درمانی برای کودکان و نوجوانان است. در اصل، خانواده بخش مهمی ‌از تیم درمان است. والدین معمولاً غداهایی استقبال می‌کنند كه به جوان اجازه می‌دهد در محیط خانه رشد کرده و رفتار بهتری داشته باشد.
• درمان هفتگی سرپایی: ‌‌این روش درمانی، برای کسانی مفید است که به درمان دسترسی دارند و به طورمعمول شامل تیمی‌از متخصصان مانند، یک درمانگر، یک متخصص تغذیه و یک پزشک معالج است. از دیگر روش‌های سرپایی موفق بزرگسالان می‌توان به، رفتاردرمانی براساس گفتگو و روان درمانی بین فردی اشاره کرد. درمان‌‌‌ ترمیم ‌شناختی یک درمان نسبتاً جدید است که برای بی اشتهایی عصبی استفاده می‌شود.
• درمان فشرده: برای افرادی که نیاز به مراقبت بیشتری دارند، درمان در چندین سطح انجام می‌شود، از جمله سرپایی، بستری شدن به مدت کوتاه، در نهایت بستری شدن کامل. دراین روش، یک تیم متشکل از متخصصین چند رشته با هم روی بیمار کار می‌کنند.

چگونه اختلالات خوردن برسلامتی تأثیرمی‌گذارد؟

خوردن غذا برای ریتم منظم زندگی، حیاتی است اما اختلالات خوردن می‌تواند عملکردهای جسمی‌و روحی را تحت تأثیر قرار دهد. حتما نباید کمبود وزن پیدا کنید تا بفهمید اختلال در خوردن چقدر خطرناک است. اختلالات خوردن در هر بدنی یک نوع رد پا می‌گذارد:

• ممکن است استخوان‌ها ضعیف‌‌‌ شوند وحوادث غیر قابل جبران پیش بیاورد.
• ممکن است مغز، جرم خود را از دست بدهد، اگرچه به نظر می‌رسد با پایداری وزن و ادامه تغذیه درست، مغز خودبخود‌‌‌ترمیم می‌شود.
• مشکلات قلبی عروقی ممکن است دراثرمحدودیت غذا خوردن و یا پاکسازی بی‌مورد بدن‌‌ایجاد شود.
• مشکلات دندانپزشکی یک عارضه شایع استفراغ بعد از خوردن است.

همچنین اختلالات غذا خوردن می‌توانند باعت بروز دیگر اختلالات روانی شوند که بیشتر آنها اختلالات اضطرابی هستند، از جمله:

• وسواس فکری؛
• اضطراب عمومی؛
• اضطراب اجتماعی؛
• اختلال درسوءمصرف غذا؛

اختلالات اضطرابی معمولاً پیش از شروع اختلال خوردن است.‌‌ این افراد افسردگی و رفتارهای کمال گرایانه را هم در پیشینه بیماری خود دارند.

سخن پایایی

اگر فرزند کوچک شما اختلال خوردن دارد، شما باید دنبال درمان باشید. حمایت از کودک مبتلا به اختلال خوردن کار سختی است، اما شدنی است. شما حتی می‌توانید به دوستانتان که اختلال خوردن بزرگسالان دارد کمک کنید. از آنجا که افراد مبتلا به اختلالات خوردن، اغلب اعتقادی به بیماری خود ندارند، اعضای خانواده و اطرافیان کمک بزرگی برای درمان ‌‌این بیماران هستند. اگرچه درمان کامل اختلال خوردن گاهی پر زحمت و طولانی است اما شدنی است.