به کودک تان مهارت های حل مسئله را یاد دهید و بخواهید که مسیر موفقیتش را خودش طی کند. چه چیزی باعث شاد بودن کودک می شود؟! همه ما می خواهیم کودکانی شاد و موفق داشته باشیم. ما می خواهیم که آن ها با عشق بزرگ شوند و دوست داشتن را یاد بگیرند، به دنبال آرزوهایشان بروند و موفق شوند. اما چقدر در انجام این کار موفق می شویم؟! آیا قادر به کنترل خوشحالی و شاد بودن کودک هستیم؟ در ادامه مطلب راهکارهای مفیدی برای تربیت یک کودک شاد در اختیارتان خواهیم گذاشت.
قوت و ضعف در تربیت یک کودک شاد
به این مثال توجه کنید:
پسر ۷ ساله من از اول تولدش کودک غمگین و ناراحتی بود در حالی که دختر ۵ ساله ام همیشه کودک سرزنده و شادی است. پسرم همیشه از روی دنده چپ بلند می شود. در حالی که دخترم روزش را با لبخند شروع می کند. معمولا از دوران بچگی هم می شد فهمید که عادت و رفتارشان به ژنتیک شان بستگی دارد.
چطور در تربیت یک کودک شاد و خوشبین موفق باشیم؟
ولی این به این معنی نیست که شاد بودن یک کودک از قبل کاملا برنامه ریزی شده است شما باید برایتربیت یک کودک شاد تلاش کنید، دکتر باب مُری نویسنده کتاب ” چگونه کودکانی خوش بین داشته باشیم” در رابطه با این موضوع می گوید: درست است که ژنتیک ما گرایش باطنی برای افسرده شدن دارد ، اما ژن های ما بسته به محیط اطراف، توانایی انعطاف دارند. او هم چنین می گوید” تحقیقات به وضوح نشان می دهد که کودکانی که شاد و مثبت اندیش هستند حتما محیط خانوادگی و خانه ی شادی دارند ” حتی اگر از نقش ژنتیک در این زمینه چشم پوشی کنیم.
چگونه می توانیم محیطی شاد برای کودکان مان که در حال یاد گرفتن این حس هستند فراهم کنیم؟ با خواندن این ۷ راهکار می توانید میزان درک کودک تان از خوشحالی و شادی را چند برابر کنید.
روابط خانوادگی در تربیت یک کودک شاد
یکی از موثر ترین راه های تقویت کردن سلامت روانی و احساسی کودکان داشتن روابط گرم و صمیمی خانواده است. طوری که کودک احساس تعلق کند حتی به دوستان، همسایه، پرستار و حتی حیوان خانگی خود. دکتر ادوارد هالووِل روانشناس کودکان و نویسنده ی کتاب ” دوران کودکی، ریشه ی خوشحالی در بزرگسالی دارد” می گوید: ” احساس تعلق کودک کلید شاد بودن او در آینده است” .
او همچنین به مطالعات سلامت روانی جوانان در ملیت ها و موقعیت های جغرافی مختلف به عنوان سند گفته های خود اشاره می کند که در این مطالعه بر روی حدود ۹۰ هزار افراد جوان انجام شده است و نشان می دهد که “حس تعلق” – حس درک شدن و مورد محبت دیگران قرار گرفتن – بزرگترین سد در مقابل فشار های روانی، افکار خودکشی و ناهنجاری های رفتاری مانند سیگار کشیدن، مصرف مواد و نوشیدنی های الکلی است.
خوشبختانه طبق گفته های دکتر هالووِل همه ی ما به راحتی می توانیم با عشق ورزیدن روابط اولیه خودمان و حس تعلق کودک به خودمان را تقویت کنیم. او هم چنین می گوید:
” انگار این حس و رابطه کمی نا آشنا شده است ، اگر در زندگی کودک تنها یک نفر بوده که او را تحت هر شرایطی دوست داشته این کودک در آینده در حل مشکلات دچار ضعف خواهد شد. این که فقط بگوییم که او را دوست داریم کافی نیست بلکه کودک باید این حس دوست داشتن را درک کند “.
هر چه قدر می توانید او را در آغوش بگیرید، به گریه هایش با نرمی و بردباری پاسخ دهید، او را صدا کنید و با هم بازی کنید و بخندید.
دکتر کریستین کارتر عضو هیئت رئیسه بخش مرکز تحقیقات عالی دانشگاه کالیفرنیا که سازمانی برای پژوهش در مورد شادی افراد است، پیشنهاد می دهد که برای کودکان موقعیت های زیادی در جهت برقراری رابطه دوستانه با دیگران فراهم کنیم. او هم چنین اشاره می کند که:
” داشتن تعامل اجتماعی حتی اگر مهم ترین عامل شادی نباشد اما باز هم در میزان شادی افراد تاثیر زیادی دارد. همچنین این موضوع به کمیت روابط بستگی ندارد بلکه به کیفیت آن بستگی دارد که به طوری که هر چقدر کودک احساس صمیمیت و نزدیکی بیشتری کند بهتر است. “
سعی نکنید کودک تان را وادار به خوشحال کنید
شاید کمی دور از عقل به نظر برسد اما بدانید که بهترین راه برای اینکه کودک تان را مدام شاد ببینید این است که دست از فراهم کردن شادی های زود گذر بردارید. بانی هَریس نویسنده ی کتاب ” وقتی که کودکان شما را عصبانی می کنند چه باید کرد ” و بنیان گذار انجمن کور پَرنتینگ ( میزان تاثیر روابط والدین بر روی عملکرد کودک ) در پیتربورگ در این باره می گوید:
” اگر هر چیز که کودک مان می خواهد را برای او فراهم کنیم او یاد می گیرد که خواسته هایش همواره به راحتی برآورده می شود اما در دنیای واقعی انتظار دیگر در پیش روی است. “
چه کسی مسئول تربیت یک کودک شاد است؟
او هم چنین می گوید که والدین مسئول خوشحالی کودک شان نیستند پس کودکان را نازپرورده بار نیاورید. والدینی که نگران خوشحالی و عواطف حساس کودک شان هستند از رویارویی کودک شان با احساساتی مانند ترس، خشم یا نا امیدی بیزار هستند.
ما والدین عادت داریم هر طور که شده هر چیزی که به ذهن مان می رسد را فقط برای خوشحال کردن کودک مان یا رفع کردن ناراحتی شان برایشان فراهم کنیم. اما کودکانی که هرگز شرایط دست و پنجه نرم کردن با این احساسات منفی را نداشته اند مسلما در سنین بزرگسالی در مواجه با آن بسیار آسیب پذیر می شوند.
زمانی که قبول کردید که نمی توانید کودک تان را بیشتر از این شاد کنید نه تنها دیگر سر و کله زدن با احساسات او برایتان کم اهمیت می شود بلکه مایل هستید برای او شرایطی فراهم کنید که خودش مهارت هایش را بشناسد و رویارویی با سختی های زندگی را یاد بگیرد.
شادی را در خود پرورش دهید
از آن جایی که ما نمی توانیم شاد بودن کودک مان را کنترل کنیم اما حداقل در مورد خودمان می توانیم این کار را بکنیم. از طرفی دیگر هم باید مواظب رفتارمان باشیم چون کودکان همه چیز را از والدین تقلید می کنند. بنابراین کودکانی که در خانواده ای با والدین شادتر بزرگ شده اند مسلما کودکان شادتری هستند اما کودکانی که در خانواده ای غمگین بزرگ شده اند دو برابر کودکان عادی در معرض افسردگی هستند.
بنابراین بهترین راه حل برای تربیت یک کودک شاد این است که اول مراقب رفتار خودتان باشید: از ساعت های تفریح خود لذت ببرید و استراحت کنید و از همه مهم تر روابط محبت آمیز در خانه داشته باشید. روابط محبت آمیزتان با همسرتان را افزایش دهید. دکتر مُری می گوید:
” اگر والدین در تربیت یک کودک شاد روابط محبت آمیز و خوبی با یک دیگر داشته باشد این رفتار به طور قطعی در شاد بودن کودک تان تاثیر می گذارد زیرا او هم رفتار های شما را دنبال می کند. “
فقط کار های درست را تشویق کنید
جای تعجب ندارد که همه ی ما روابط دوطرفه ی اعتماد به نفس و شادی را می دانیم. کودکی که شادتر از بقیه است به طور حتم اعتماد به نفس بیشتری هم نسبت به بقیه دارد. همه ی ما به خوبی این موضوع را می دانیم و حتی گاهی اوقات بیش از اندازه در مورد آن عکس العمل نشان می دهیم.
حتی با وجود دست خط خرچنگ قورباقه او فکر می کنیم که او یک پا پیکاسو است یا اگر گل بزند حتما دیوید بکام می شود یا اگر ۲ به علاوه ۱ را حل کند حتما منسای ( ریاضیدان ) دیگری می شود. اما این تحسین های بی جا در نتیجه، نتیجه ی معکوس می دهند.
دکتر مُری می گوید: کودک برای جلب کردن توجه شما تلاش می کند که دست به هر کاری بزند و این یک نشانه ی خطر است. حتی ممکن است فکر کند که اگر در انجام آن کار موفق نشود والدین اش دیگر او را دوست نخواهند داشت.
اگر هم والدین فقط از کودک شان انتظار داشتن توانایی های خاص، هوش، زیبایی و مهارت های دیگر داشته باشند این کار در نهایت باعث کاهش اعتماد به نفس کودک می شود زیرا آن ها در محیطی در حال رشد هستند که داشتن این خصوصیات از کنترل شان خارج است.
نقش تحسین در تربیت یک کودک شاد
دکتر مُری همچنین از ما می پرسد که: ” اگر مدام زیبایی کودک تان را تحسین کنید آن وقت وقتی که او پیر شود و زیبایی خودش را از دست بدهد چه اتفاقی برای او می افتد؟، چه چیزهایی برای او ارزشمند می شوند؟ جالب است که بدانید تحقیقات نشان داده است کودکانی که در خانواده به خاطر هوش تحسین و تشویق می شوند در واقع در آینده افراد خجالتی و ترسویی در مقابله با شکست شان در کاری به بار می آیند و احساس بی ارزشی می کنند.
دکتر مُری اضافه می کند که: ” راه حل این مشکل در واقع به این معنی نیست که از تشویق کردن شان دست برداریم بلکه در جهت درست، این کار را انجام دهیم. بیشتر، تلاش او را برای انجام کاری تشویق و تحسین کنید نه نتیجه ی انجام آن کار را. همیشه خلاقیت، پشتکار و ثبات قدمی او را تحسین کنید، این کار باعث می شود که کاری که انجام می دهند برایشان ارزش بیشتری داشته باشد تا نتیجه ی آن. “
دکتر کارتر با این نظریه موافق است که باید در کودک تان یک ذهنیت خلاق به وجود آورید و یا باور به این که هر نتیجه ی خوبی همراه با تمرین و پشتکار است نه هوش فردی آدم. او هم چنین می گوید:
” کودکانی که به صورت دائم باهوش تلقی می شوند دوست دارند که این را به بقیه ثابت کنند اما درحالی که مطالعات نشان داده کودکانی که ذهنیت ترقی وخلاق دارند از کارشان خیلی لذت می برند و اصلا نگران فکر مردم که اگر شکست بخورند چه می گویند نیستند.”
خوش بختانه مطالعات نشان داده است که این ذهنیت را به راحتی با گفتن چند کلمه ی ساده می توان القا کرد: تو کارت را خیلی خوب انجام دادی، حتما خیلی سخت تلاش کردی. پس به این معنا نیست که اصلا از او تعریف نکنید بلکه کارهای او را تحت کنترل تان قرار دهید و طبق آن عمل کنید.
اجازه موفقیت و شکست به او بدهید
اگر می خواهید اعتماد به نفس کودک تان را افزایش دهید دست از تعریف و تمجید زیاد بردارید و برای او موقعیت های زیادی فراهم کنید که بتواند مهارت های مختلف را یاد بگیرد. دکتر هالووِل می گوید برتری ( نه تعریف و تمجید ) در واقع بنیان اعتماد به نفس است.
از تاثیر تعریف و تمجید در تربیت یک کودک شاد غافل نشوید، خوش بختانه اگر کمتر از ۴ نفر باشند، هر کاری که انجام دهند به گونه ای موقعیت برای کسب مهارت است زیرا تمام این کار ها برایشان تازگی دارد مثلا چهار دست و پا راه رفتن، راه رفتن، غذا خوردن و لباس پوشیدن، استفاده کردن از توالت فرنگی و راندن سه چرخه. چالش ما در این موارد این است که عقب بایستیم و اجازه دهیم کودک مان خودشان از پس کارشان بر بیایند.
دکتر هالووِل هم چنین می گوید: ” بزرگترین اشتباه والدین این است که هر کاری از دستشان بر بیاید برای کودک شان انجام می دهند و به آن ها کمک می کنند. “
تلاش برای تربیت یک کودک شاد
اگرچه دیدن کلنجار رفتن کودک با چیزی برای والدین سخت است اما تا زمانی که این اجازه را به او ندهید که خطر شکست را بچشد او هرگز طعم واقعی لذت کشف مهارت و موفقیت را نمی تواند بچشد. بعضی راه حل ها به آسانی در تلاش های اولیه به دست می آید.
اما رسیدن به ترقی فقط به تلاش و تمرین نیاز دارد. با قرار گرفتن مداوم در انجام این کار ها تجربه ی کسب این مهارت ها بیشتر می شود و یک رفتار خود اتکایی در او بوجود می آید که ( من از پس این کار بر می آیم ) به آن ها اجازه می دهد که با میل و رغبت به سمت چالش های زندگی شان بروند.
به آن ها مسئولیت پذیری واقعی بدهید
دکتر مُری می گوید: ” احساس خوش بختی یعنی احساس ما به چیزی که برای آن ارزش قائل هستیم و هم چنین برای دیگران هم ارزشمند است. بدون این حس ممکن است نگران محرومیت از اقشار ها باشیم. هم چنین تحقیقات نشان داده است که ممانعت و محروم سازی انسان بدترین کابوس او می تواند باشد.
سعی در مشارکت خانوادگی
در واقع انسان ها به طور کلی یک تمایل ذاتی به تعلق داشتن و مفید بودن دارند. پس اگر از همان ابتدا بتوانید به کودک تان بفهمانید که او در راستای خانواده کار های درستی انجام می دهد و در خانواده مشارکت دارد او حس می کند که برای شما مفید واقع شده است و خوشحالی اش را چند برابر می کند. دکتر مُری هم چنین می گوید کودکان ۳ ساله نقش مهمی در خانواده ایفا می کنند حتی اگر آن پر کردن کاسه ی غذای گربه یا گذاشتن دستمال سفره باشد. سعی کنید تا جایی که می توانید نقش هایی به او بدهید که با توانایی جسمانی او یکسان باشد.
مثلا اگر کودک تان دوست دارد وسایل ها را کنار هم بگذارد و تزئین کند از او بخواهید که کار چیدن چنگال و قاشق میز غذا خوری را انجام دهد. اگر کودک تان بزرگ تر است و توانایی انجام کار بزرگ تری را هم دارد می توانید از او بخواهید که وقتی شما در حال شام خوردن هستید مراقب خواهر کوچک خود باشد و با او بازی کند. پس تا زمانی که می دانید او در انجام کار ها و فعالیت ها مشارکت می کند این کار باعث می شود او حس تعلق خاطر و اعتماد به نفس که دو شرط اصلی برای احساس شادی است داشته باشد.
تقویت حس قدر دانی همیشگی در تربیت یک کودک شاد
در نهایت مطالعات در مورد حس رضایت و شادی به صورت مداوم به سلامت روانی و حس قدر دانی مرتبط است. تحیقات دانشگاه کالیفرنیا، داویس، نشان داده است افرادی که قدر دان هستند و آن لحظه ها را ثبت می کنند افراد خوش بین تری هستند و در زندگی بیشتر از بقیه ترقی می کنند و احساس رضایت زیادی از زندگی و اطراف خود دارند.
دکتر کارتر می گوید:
” درست است که نوشتن روزانه خاطرات برای کودکان دور از واقعیت است اما یک راه برای تقویت حس قدر دانی کودک این است از تمام اعضای خانواده بخواهید که روزانه با صدای بلند چیز هایی که او باید بابت آن شکر گزار باشد را نام برد مثلا می توانید این کار را میان صرف وعده ی غذایی تان انجام دهید.
و مهم تر از همه این است که این کار را با انجام مداوم آن به شکل یک رسم و آداب تبدیل کنید. این کار باعث پرورش احساسات مثبت در کودک می شود و می تواند به احساس رضایت و شادی دائم او منجر شود. “
