هرنی دیسک بین مهره ای (فتق دیسک بین مهره ای)

ساختار دیسک بین مهره‌ای

دیسک بین مهره ای ساختار غضروفی  پیچیده ای می باشد که نقش مهمی در بیو مکانیک ستون فقرات ایفا می کند. وقتی که ساختار دیسک دچار تغییر و آسیب می شود بیومکانیک آن تغییر پیدا کرده و به دلیل تغییرات ساختاری می تواند باعث ایجاد درد در ستون فقرات گردد.

دیسک بین مهره ای از دو بخش تشکیل شده است:

• قسمت بیرونی که ساختاری فیبری دارد
• قسمت مرکزی که ساختاری غضروفی دارد و در حقیقت یک ماده خارج سلولی غنی از آب می باشد.

این ساختار دیسک باعث می شود که جذب نیروهای وارده بر ستون فقرات به طور کارآمدی انجام شود.

دیسک بین مهره های ستون فقرات قرار می‌گیرد و از وظیفه های اصلی آن جذب نیروهای وارده بر ستون فقرات است و همچنین امکان حرکت ستون فقرات را فراهم میکند.

در کل بدن 7 مهره ی گردنی 12 مهره ی پشتی و 5 مهره کمری وجود دارد . البته در قسمتهای پایین ستون فقرات استخوان های ساکروم و کوکسیس نیز وجود داردند.

در ناحیه کمری 5 مهره کمری وجود دارد که همان طور که گفته شد بین این مهره ها دیسک قرار دارد.

آسیب دیسک بین مهره ای

آسیب دیسک بین مهره ای پدیده ای وابسته به سن می باشد و با افزایش سن تغییراتی در ساختار دیسک ایجاد می شود که باعث آسیب پذیری بیشتر دیسک و ایجاد درد می شود.

عوامل موثر دیگری که در آسیب دیسک بین مهره ای دخیل هستند شامل ژنتیک، شغل هایی که باعث فشار بالاتر بر ستون فقرات می شوند و چاقی می باشند. همچنین سیگار هم به عنوان عاملی که می تواند باعث اسیب دیسک شود مطرح است.

به طور کلی موارد بالا هم باعث کاهش ارتفاع دیسک، عدم توانایی دیسک در جذب آب و در نتیجه کاهش قدرت جذب نیرو در این ساختار می شود. به دنبال این تغییرات فشار وارده بر استخوان های مجاور و همچنین دیسک افزایش یافته باعث رها سازی موادی در دیسک و استخوان های مجاور می شود که تولید کننده درد می باشد.

هرنی دیسک بین مهره ای یا فتق دیسک

در حقیقت جابجایی قسمتی از دیسک یا قطعه استخوانی متصل به دیسک به خارج فضای بین مهره ای گفته می شنود.

معمولا هرنی دیسک بین مهره ای به سمت عقب می باشد . با توجه به اینکه قسمت عقب دیسک بین مهره ای کانال نخاعی قرار دارد و محل عبور اعصاب مسئول کنترل حس و حرکت می باشد هرنی دیسک می تواند باعث علایم حسی وحرکتی شود. علایم ایجاد شده در اثر فشار مستقیم دیسک بر اعصاب و همچنین التهاب ناشی از بیرون زدگی دیسک است .

علایم بیرون زدگی دیسک کمر

• درد کمری: شایع ترین علامت آسیب دیسک کمری درد ناحیه کمری می باشد. آسیب دیسک به هر علتی می تواند باعث ایجاد درد شود ..ولی وجود درد کمر به تنهایی نشان دهنده آسیب دیسک نیست و علل دیگری نیز در ایجاد درد کمری می تواند دخیل باشد.
• درد انتشار یابنده به اندام  تحتانی: به صورت دردی عمقی و تیر کشنده که از کمر به ران ساق و گاهی تا کف یا روی پا منتشر می یابد . می تواند همراه با گزگز و احساس کرختی در پا همراه باشد.
• ضعف اندام تحتانی: به صورت کاهش قدرت عضلات اغلب مچ پا و یا لنگش حین راه رفتن تظاهر می یابد.
• بی اختیاری ادراری: در صورتی که فشار قابل توجهی بر ریشه های عصبی کنترل کننده مثانه وارد شود این علامت به صورت تکرر ادرار ، عدم خالی شدن مثانه به طور کامل و … رخ می دهد.

تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر

در صورتی که بیمار فقط با کمردرد به پزشک مراجعه کند همان طور که گفته شد با توجه به اینکه دلایل کمر درد علل مختلفی را شامل می شود برای بیمار ابتدا درمان دارویی شروع می شود و آموزش هایی در رابطه با فعالیت های کاری  و روزمره به بیمار داده می شود.  و در صورت عدم پاسخ به درمان پزشک توصیه به انجام تصویر برداری کمری می کند.

بنابراین هر کمردردی نیاز به تصویر برداری و ارزیابی بیشتر نمی باشد.

از جمله تصویر برداری هایی که در موارد درد کمری به کار می رود شامل گرافی ، سی تی اسکن  و MRI می باشد. هر کدام از  تصویر برداری ها اطلاعاتی به پزشک معالج جهت تشخیص منشا درد ارائه میدهد.

در موارد شک به آسیب عصبی گاهی نوار عصب عضله از بیمار گرفته می شود تا محل و شدت آسیب عصبی را مشخص نماییم.

درمان هرنی دیسک کمر

تعیین نوع درمان طبق نظر پزشک معالج می باشد و بر اساس شرح حال بیمار معاینه بالینی و نتایج تصویر برداری می باشد.

درمان های غیر جراحی:

قسمت اصلی درمان غیر جراحی شامل آموزش بیمار، و پرهیز از حرکات مضر برای ستون فقرات (مانند خم شدن ، بلند کردن جسم سنگین و بالا رفتن از پله  و… ) و همچنین مسکن می باشد.

از دیگر درمان های غیر جراحی تزریق اپیدورال ، گرما درمانی  می باشد.

درمان جراحی:

جراحی دیسک بین مهره به روش های مختلفی قابل انجام است ولی اصل کلی شامل دستیابی به کانال نخاعی  و خارج سازی دیسک و قطعه ی دیسک عامل ایجاد فشار عصبی می باشد.

جراجی همراه با وسیله گذاری (یا به اصطلاح عامه پلاتین):

این نوع جراحی در صورتی انجام می شود ه پزشک طبق ارزیابی های صورت گرفته متوجه ناپایداری در ستون فقرات بیمار شود که در این صورت هم برای بهبود درد و هم جلوگیری از ایجاد ناهنجاری های ستون فقرات در آینده و پرهیز از عود دیسک با کمک پیچ ستون فقرات بیمار استوارسازی می شود.

منابع

1. Youmans & Winn Neurological Surgery seventh edition , H. RICHARD WINN
2. Atlas of human anatomy forth edition , Frank Netter
3. GRAY’S Clinical Neuroanatomy Elliott L. Mancall