در پهنه‌ی سرزمین ایران، پیامبرانی آرمیده‌اند که برای هدایت اقوامی دیگر برگزیده شده بودند ولی وقایع تاریخی سبب شده‌اند تا در این مرز و بوم زندگی کنند. یکی از این پیامبران، حضرت حیقوق نبی (ع) است. آرامگاه حبقوق نبی (ع) که از جاذبه های مذهبی تویسرکان می باشد ، در جنوب غربی شهر تویسرکان، از شهرهای استان همدان، در خیابان شهید اشرفی اصفهانی و در انتهای خیابانی به نام ایشان قرار دارد.
حیقوق نبی (ع) کیست؟
حیقوق نبی (ع) از پیامبران صاحب کتاب بنی‌اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) بوده است. نام پدرشان یشوعالیت و نام مادرشان شونامیت بوده است. ایشان بعد از شعیای نبی (ع) مبعوث گردیده و با دانیال نبی (ع) و الیاس نبی (ع) معاصر بوده است.
این پیامبر الهی در زمان خودش نگهبان معبد سلیمان (معبد بزرگ یهودیان) در اورشلیم (بیت‌المقدس کنونی) بوده است و به همین جهت دارای شان و مقام مذهبی خاصی نزد پیروان دین یهود است و نام ایشان در کتاب تورات عهد عتیق که برای یهودیان بسیار معتبر است، ذکر شده است.
راز نام‌گذاری ایشان
حیقوق یا بنا بر ضبطی دیگر حَبَقّوق به زبان عبری به معنای «در آغوش گرفته شده» است. نهادن این نام بر این فرستاده‌ی خداوند بی‌سبب نبوده است و اندک زمانی بعد از ولادتشان راز این نام‌گذاری برملا می‌شود. ایشان در زمان کودکی از دنیا می‌روند اما به اذن الهی دوباره زنده شده و به حیات خود ادامه می‌دهند. چگونگی این واقعه به دو صورت روایت شده است که هر در هر دو صورت ایشان بعد از مرگ در آغوش گرفته شده و سپس دوباره زنده می‌شود.
عده‌ای از مورخین این گونه نقل کرده‌اند که الیاس نبی (ع)، کودک از دنیا رفته را در آغوش گرفته و از خدای متعال می‌خواهد که او را برگرداند و این دعا در دم مستجاب می‌شود.
نقل تاریخی دیگر این است که مادرشان طفل بی‌جان را در آغوش گرفته، او را در بسترش می‌خواباند. او به عبادت می‌ایستد و پیش از آنکه عبادتش تمام شود، کودک زنده می‌شود.
ورود حیقوق نبی (ع) به ایران
یکی از مهم‌ترین حکومت‌های منطقه‌ی میان‌رودان (بین‌النهرین) در هزاره‌ی اول قبل از میلاد، حکومت بابلی‌ها بوده است و یکی از مشهورترین پادشاه بابلی‌ها بخت نصر نام داشته است. وی همان کسی است که لشکر بابلی‌ها در سال ۶۱۲ قبل از میلاد به فرماندهی او بر آشوریان غلبه و پایتخت آنها را تصرف کردند.
امامزاده حسین ، قطب گردشگری مذهبی همدان
در سال ۵۹۷ قبل از میلاد، بخت نصر به اورشلیم حمله کرد و این شهر را به تصرف خود درآورد. در این حمله معبد سلیمان تخریب شد، گروهی از یهودیان کشته شدند و تعداد کثیری از آنها به اسارت گرفته شده و به شهر بابل، نزدیک بغداد فعلی، انتقال داده شدند. این اسرای یهودی مدتی طولانی (۵۸ ساتل) در بابل زندانی بودند.
در سال ۵۳۹ قبل از میلاد، کوروش هخامنشی پادشاه ایران به بابل حمله کرد، لشکریان بابلی شکست خوردند و بابل تصرف شد. کوروش دستور آزادی زندانیان یهودی را صادر و آنها را به مهاجرت به بیت‌المقدس تشویق کرد.
یکی از این اسرای یهودی، حیقوق نبی (ع) بود که بعد از آزادی به همراه عده‌ای از پیروانش به بیت‌المقدس باز نگشت. او به ایران مهاجرت کرد و در منطقه‌ی رودآور، تویسرکان امروزی، ساکن شد و در همان منطقه نیز از دنیا رفت.
از چهره‌ی این پیامبر الهی تصویری نقاشی شده موجود است که در موزه‌ی لوور نگه‌داری می‌شود. همچنین تصاویری از ایشان به همراه تندیس‌هایی از سنگ مرمر در موزه‌ی واتیکان موجود است.
حیقوق نبی در اسلام
نام این پیامبر الهی در متون اسلامی آمده است که به دو نمونه از آنها اشاره می‌شود.
یکی از اعمال مستحبی که در روز پانزدهم ماه رجب در کتاب مفاتیح‌الجنان توصیه شده، اعمال ام داوود است. در میان اعمال ام داوود مناجاتی وجود دارد که نام بسیاری از پیامبران الهی در آن آمده که حیقوق نبی نیز جزو پیامبران نام برده شده است.
یکی از مناظراتی که امام رضا (ع) در دربار مامون عباسی در آن شرکت کردند، مناظره با جاثلیق دانشمند یهودی معروف به راس جالوت بود. در این مناظره امام رضا (ع) در احتجاجات خود به انبیای یهود از کتاب حیقوق نبی نیز گواهی آورده‌اند که به این مناسبت نام ایشان در این روایت وارد شده است و متن کامل آن در کتاب بحارالانوار علامه مجلسی (ره) وجود دارد.
کتاب حیقوق نبی و پیش‌گویی‌های ایشان
متن کتاب ایشان یکی از فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین متون در ادبیات عبری است که در سِفر سی‌وپنجم از اسفار عتیق آمده است.
خانه قدوسی ، یکی از خانه های تاریخی و مهم نهاوند
ایشان در قالب پرسش و پاسخ از محضر خداوند متعال و دعا، خطاهای قوم یهود را به آنها متذکر شده و آنها را به توبه تشویق می‌نماید و در قالب پاسخ‌هایی که از جانب خداوند دریافت می‌کند حوادثی را که در طول حیاتشان بر یهودیان عارض می‌شود پیش‌گویی می‌کند.
وی احوالات بابلیان را تشریح کرده، به حمله‌ی آنها و سرانجام شهر اورشلیم و ساکنانش در این حمله اشاره می‌کند و سرانجام بابلی‌ها و اسرای یهودی آنها را نیز بیان می‌نماید.
یکی دیگر از مطالبی که در کتاب حیقوق نبی آمده است، بشارت دادن رسالت حضرت محمد (ص) و نزول قرآن است و این همان مطلبی است که امام رضا (ع) از آن یاد کرده است.
مقبره حبقوق نبی (ع)
مقبره حبقوق نبی (ع) از قديمی ترين آثار تاريخی تويسركان است كه حدود 2500 سال قدمت دارد، بنای آرامگاه حبقوق نبی (ع) يكی از بناهای قديمی ايرانيان است كه با توجه به سبك معماری جالب آن به احتمال زياد به دوره سلجوقيان مربوط است. اين بنا كه در جنوب غربی تويسركان واقع است، تا چند سال پيش خارج از شهر بود و با گسترش تويسركان در محدوده شهر قرار گرفت. بنای آرامگاه كه از فاصله دور مانند يك برج مدور با سقف مخروطی به نظر می رسد، بدنه هشت سطحی دارد و ارتفاع آن به 12 متر می رسد. روی دیوارهای خارجی بنا با طاق نماها و کاشی کاری های متعدد تزئین شده که در عین سادگی و زیبایی دارای برخی خطوط و نقوش جالب و ستاره های شش ضلعی است که به «ستاره داوود» (نماد دین یهود) معروف می باشد.
در قسمت انتهایی پیشانی بنا چندین کنگره آجری برجسته مثلث شکل جلب توجه می کند. سقف مقبره از داخل در ارتفاع ۷ متری به شکل سقف گنبدی و با انحنا و تحدب کم ساخته شده است. سقف بنای مقبره حبقوق نبی (ع) كه شكل عجيب و جالبی دارد، شايد در ميان سقف تمام بناهای تاريخی ايران بی نظير باشد و آن را نمونه‌ای از آثار با ارزش معماری قديم ايران می توان دانست. اين مقبره، يك ورودی دارد كه فعلاً در آهنی دولنگه مشبك در آن نصب شده و بالای آن به شكل درهای كتيبه‌ای قوسی شكل است. در گذشته، يك در سنگی يك تكه بزرگ داشت كه به سختی روی پاشنه حركت می كرد و اكنون محل و موقعيت آن سنگ نامعلوم است. قبر اين پيامبر دقيقاً در وسط صحن قرار گرفته است، روی آن سنگی كار گذاشته شده و كتيبه‌ای به خط فارسی و عبری در آن حك شده است. روی سنگ قبر، يك صندوق چوبی قرار دارد كه با پارچه سبزی پوشيده شده و روی يكی از سطوح جانبی آن نيز تاريخچه‌ای از حبقوق نبی (ع) به اين شرح درج شده است: حبقوق نبی (ع) از انبيای قوم بنی اسراييل از نسل حضرت موسی (ع) است. پدرش «يشوعا لويت» و مادرش «شوناميت» سراينده و نوازنده مراسم مذهبی در معبد حضرت سليمان (ع) بود. اواخر سلطنت «يوشياهو» می زيسته است كه پس از خرابی معبد توسط كلدانيان به سال 586 پيش از ميلاد با حضرت دانيال نبی (ع) و ديگران به اسارت به بابل آمده، پس از چندی آن حضرت حق را لبيك گفته است. مجسمه و تصاويری از حضرت حبقوق (ع) در موزه واتين وجود دارند. تا چندی پيش، اهالی محل از كيفيت ساختمانی اين بقعه اطلاع نداشتند و بيشتر تصور می كردند كه تمام تشكيلات آرامگاه به ديواری هشت ضلعی و گنبد آن كه روی قبر ساخته شده، محدود است، ولی بعدها معلوم شد، سردابی بزرگ در زير آن وجود دارد كه به شكل جالبی بنا شده و متشكل از سه قسمت و به عبارتی سه طبقه است كه ظاهراً در طول قرن‌ها دست‌نخورده باقی مانده و مخفی بوده است، چرا كه هيچ اثر ظاهری از منفذ يا مدخل ورودی به آن وجود نداشته و تمام سطح و كف بقعه به طور يكنواخت با آجر مسدود و مفروش بوده است. در گذشته، مردم درباره هويت و شخصيت صاحب اين مقبره شناختی نداشتند و به دليل نبود آگاهی لازم، احترام شايسته‌ای كه در شأن اين پيامبر باشد، روا نمی داشتند، ولی بر اثر ارشاد و تذكر روحانيون، به خصوص مرحوم خالصی زاده، مردم متوجه مقام و شخصيت صاحب مقبره شدند.
